BEZ/GRANICZNIE

Jakie reguły obowiązują w kosmosie? Jaką wizję samodzielnego życia w Polsce mają młode uchodźczynie? Jak zaprzyjaźnić się z rzeką? Co we współczesnym mieście oznacza wykluczenie?

W czasie naszych spotkań zadaliśmy sobie pytanie jak działa wykluczenie: zarówno to mniejsze – z przestrzeni miasta, jak i to większe, dotykające młode uchodźczynie i uchodźców – aż po działania człowieka, które powodują, że za chwilę sami wykluczymy się z tej planety. Dlaczego i komu zadaję takie pytania?

Pytanie o rzekę

Zadaję takie pytania, ponieważ poranny przegląd prasy sprawia, że zaczynam się bać… Podobno już następne pokolenie może nie przetrwać – bynajmniej nie wskutek zalewu imigrantów, a raczej na skutek zmiany klimatu spowodowanego przez człowieka. Zdjęcie, na którym Cecylia Malik pływa łódką po rzece pełnej śmieci nie jest fotografią z jakiegoś odległego zakątka Ziemi, lecz z okolic Krakowa. Nadziei możemy upatrywać w rozwoju ruchów miejskich tworzących alternatywną, funkcjonalną wizję miasta, w której mieszkańcy i mieszkanki mają realny wpływ na procesy, które dotychczas działy się poza nimi. Dotąd mogli je jedynie obserwować, teraz chcą je kształtować. Ich wizja okazała się zgodna z wartościami istniejących już od dawna ruchów ekologicznych – organizacje ekologiczne, ze swoją misją, zostały wzmocnione przez znaczący głos mieszkańców i mieszkanek miast.

Pytanie o uchodźców

Bez imigrantów nasza gospodarka uległaby załamaniu. Ośrodki dla cudzoziemców i cudzoziemek to miejsca na terenie Polski, jednak dla ich mieszkanek i mieszkańców wciąż poza nią, to przed-Polska, już-prawie-Polska, a jednak jeszcze-nie-Polska. Warszawa, jako internacjonalna i wielokulturowa, jest często wybierana jako miejsce zamieszkania przez imigrantki i imigrantów, a także osoby opuszczające ośrodki. Na tę decyzję wpływa między innymi bliskość urzędów i instytucji udzielających opieki socjalnej oraz wsparcia w procesie integracji, ale także możliwość utrzymania kontaktów z osobami o podobnym pochodzeniu, tworzenia społeczności, podtrzymywania relacji.

Pytanie o wykluczenie

20 milionów Polaków i Polek mieszka na obczyźnie, często doświadczając różnych form wykluczenia. Jest to wykluczenie wynikające z ich „inności”, a w zasadzie z ich indywidualnej percepcji rzeczywistości. W pracy Anny Jochymek, która sama jest emigrantką mieszkającą w Londynie, rozmawiamy o wykluczeniu w kontekście skateboardingu, który jest definiowaniem przestrzeni miejskiej w nowatorski sposób. Każdy krawężnik czy ustęp w podłożu to przeszkoda, z którą się trzeba zmierzyć. Robiąc to, czujesz i definiujesz przestrzeń na nowo. Jednocześnie ten mechanizm wykluczenia jest pętlą – pętlą, którą łatwo zauważyć z perspektywy historycznej. Mechanizmy się powtarzają, zwłaszcza, że nastolatki są grupą, która łatwo im ulega.

Pytanie o kosmos

Kosmos to metafora nowego świata – świata takiego, jaki będzie istniał za kilka-kilkanaście lat. Nikt z nas tam jeszcze nie dotarł, nie obowiązują tam jeszcze żadne reguły. Wyobraźmy sobie nowy świat, stwórzmy zasady, które powinny w nim obowiązywać, napiszmy własną konstytucję dla kosmosu. I najważniejsze pytanie: czy w ogóle potrafimy stworzyć lepszy świat?

Kogo pytam

O te ważne, aktualne tematy pytam młode i małe osoby, które niebawem będą kształtować świat. Istotą projektu jest założenie, że dzieci mogą wypowiadać się w ważnych sprawach i aktywnie uczestniczyć w życiu społecznym – dajmy im tylko głos i wychowujmy pokolenie świadomych obywateli i obywatelek.

Pytam także artystki, które zaprosiłem do uczestnictwa w tym projekcie: Annę Pichurę, Cecylię Malik, Pamelę Bożek i Annę Jochymek. Pytam kobiety, bo ich głos jest ważny; to one mogą zmienić świat na lepszy. Pytam artystki również dlatego, że często same doświadczają wykluczenia, na przykład językowego, gdy nazywa się je artystami.

Wspólnie próbujemy wypowiedzieć się poprzez artystyczne działania warsztatowe, by sztuka podejmowała tematy ważne dla nas i przyszłości naszej planety.

Marcin Polak

Kurator: Marcin Polak

Artystki: Anna Pichura (Konstytucja dla Kosmosu), Cecylia Malik (Jak zaprzyjaźnić się z rzeką), Pamela Bożek (Polonia. Z ziemi polskiej do Polski), Anna Jochymek (Kolegium Deskorolkowe, czyli rozważania nad wykluczeniem społecznym w kontekście kultury alternatywnej)

Opracowanie graficzne: Katarzyna Jasińska / Gra-Fika

Organizator: Fundacja Sztuka w Mieście, Ghelamco Poland

Współpraca: Szkoła Demokratyczna w Łodzi (Fundacja Edukacji Demokratycznej Dmuchawiec), Ośrodek dla Cudzoziemców i Cudzoziemek w Łukowie, Ognisko na Zielonej Białołęce (Towarzystwo Przyjaciół Dzieci Ulicy im. Kazimierza Lisieckiego „Dziadka”)

08.12.2018 – 28.02.2019

Reportaż video z wystawy: